Naša profesija je posvećena pružanju najbolje nege svakom pacijentu ponaosob i primenom napredne tehnologije i naučno dokazanih medota lečenja omogućava poboljšanje oralnog zdravlja. Radiografisanje može pomoći stomatologu da dijagnostikuje mnoge oralne bolesti. Na stomatologu je da proceni benefit od pravljenja rendgenskog snimka nasuprot riziku od prekomernog zračenja i kumulativnom efektu zračenja tokom vremena. Stomatolog, upoznat sa istorijom bolesti pacijenta, treba da proceni koji tip rendgenskog snimanja najviše odgovara za lečenje datog stanja. Kako naši pacijenti ne bi imali dileme oko vrste i učestalosti zračenja u dentalnoj praksi, prenosimo Vam sve neophodne informacije sa zvanične stranice Internacionalne Agencije za Atomsku Energiju (IAEA) kao i smernice za radiografisanje od strane Američke Asocijacije Stomatologa.
Šta se podrazumeva pod ''dozom zračenja'' ?
Doza zračenja je količina apsorbovane energije prilikom izlaganja X zracima. Ta doza je važna jer apsorbovana enerija može izazvati biološka oštećenja kod osobe koja je bila izložena zračenju. Postoje dva načina da se utvrdi doza zračenja u stomatologiji : procenjena doza na površini kože pacijenta ( kerma u vazduhu ) i efektivna doza. Doza na površini kože je jednostavnija za merenje dok je izračunavanje efektivne doze komplikovanije ali dobijena vrednost može biti povezana sa rizikom od zračenja.
Koje se jedinice koriste za merenje doze X-zračenja ?
Jedinica za kermu u vazduhu je Grej (Gy) ali u stomatologiji doze zračenja koje se koriste su obično mala frakcija jednog Grej-a (mili Grej - mGy, ili čak mikro Grej µGy). Jedinica za efektivnu dozu je sivert (Sv). U dentalnoj radiologiji, dozu samo frakcije jednog siverta (mili sivert, mSv ili mikro sivert µSv).
Prema vrsti dentalnog snimka, sledeće doze su uobičajene:
- 1-8 mGy kod intraoralnih snimala
- oko 100 mGy kod panoramskog snimka (ortopan)
- 0,25-7 mGy za cefalometrijska ispitivanja
Efektivne doze su:
- 1-8 µSv kod intraoralnih snimaka
- 4-30 µSv kod panoramskih snimaka
- 2-3 µSv kod cefalometrijskih snimaka
- 34-652 µSv prilikom snimanja manjih dento-alveolarnih regija kompjuterizovanom tomografijom (CBCT) i 30-1079 µSv prilikom snimanja velikih kranio-facijalnih regija
Doze zračenja prilikom intraoralnog i cefalometrijskog radiografisanja su uglavnom niže od svakodnevnog prirodnog zračenja. Kod panoramskog snimanja vrednosti variraju ali čak i naviše moguće vrednosti su ekvivalentne snimanju grudnog koša ili dozama nekoliko dana prirodnog zračenja. CBCT ima širok spektar vrednosti i može iznositi desetine ili stotine µSv efektivne doze više od konvencionalnih radiografskih tehnika. S obzirom na to, Američka Dentalna Asocijacija je usvojila deklaraciju o upotrebi CBCT :
''Kao i kod svih ostalih radiografskih procedura, CBCT bi trebao biti korišćen nakon detaljno uzete anamneze, kliničkog pregleda i podacima o prethodnom radiografisanju. Stomatolog treba da uputi pacijenta na CBCT kada smatra da će ova vrsta radiografisanja doprineti zdravlju pacijenta, predvidljivosti krajnjeg ishoda terapije i opštoj sigurnosti pacijenta tokom lečenja''.
Radiografisanje trudnica
Informacije o eventualnoj trudnoći pacijentkinja dostavlja stomatologu. Kod svake žene tokom reproduktivnog perioda treba sumnjati na trudnoću dok se ne dokaže suprotno. Ukoliko je pacijentkinja trudna, treba prikupiti sve potrebne informacije detaljnom anamnezom i kliničkim ispitivanjem. Ukoliko je neophodno radiografisanje, trudnicu treba informisati o potencijalnom riziku od zračenja po fetus.
Ukoliko je rendgenski snimak načinjen, koji su rizici po fetus?
Zračenje od nekoliko µSv je izuzetno malo, pa je i rizik po fetus mali. Rizik od nastanka kancera kod još nerođenog deteta prilikom zračenja dozom od 10 µSv je nekoliko hiljada puta manji od rizika za nastanak kancera ukoliko postoji pozitivna porodična anamneza. Rizik od nastanka genetskih anomalija usled zračenja je daleko manja od genetske predispozicije za nastanak anomalija. Stoga, doze zračenja u svakodnevnoj dentalnoj praksi ne treba da navedu na razmišljanje o prekidu trudnoće i pacijentkinje sa ovim dilemama treba adekvatno posavetovati.
Da li treba posmatrati smenu denticije kod dece primenom panoramskog snimka ?
Ne, ovakva procedura nije opravdana kao rutinska. Radiografisanje treba primeniti kada se kliničkim pregledom sumnja na prisustvo anomalija ili prilikom planiranja ortodontske terapije.
Izvor:
https://www.iaea.org/resources/rpop/health-professionals/dentistry/radiation-doses
https://www.ada.org/~/media/ADA/Member%20Center/FIles/Dental_Radiographic_Examinations_2012.pdf